Hoofdstuk 25. Huwelijksaankondigingen en visite kaartjes
Huwelijk Tijs en Wietske 6 mei 1872 Burgum.
...'Wytske trouwde in mei 1872 met Tijs Sjoerds Jansma in Burgum. Tijs was 23 jaar en Wytske is 20 jaar. Er staat in de documenten beschreven dat Tijs kastelein was in Burgum, zijn vader Sjoerd was ‘aanlegger van tuinen’, wonende te Uithuizen. Wytske was ‘zonder beroep’. Hun beider vaders, Sjoerd Tijsses Jansma en Klaas Jelmers van der Meulen, waren tijdens de ondertekening aanwezig bij het huwelijk. Tijs moeder was overleden en Wytske’s moeder had mondeling meegegeven dat ze met het huwelijk eens was'...(hoofdstuk 24 Wytske van der Meulen).
Uit het gastenboek ontvingen we een curieus berichtje, dat Josefien Sjoerds visitekaartjes verzamelde en hierover schrijft op een blog. Zo had ze op internet gezocht naar de personen achter het verlovingskaartje van Thijs en Wytske. Hieronder een stukje over verlovingskaartjes van Josefien:
Huwelijksaankondigingen
Enige tijd geleden heb ik een verhaal voor dit weblog geschreven over het gebruik van visitekaartjes. Natuurlijk moest ik mij toen in de etiquette van destijds verdiepen en bij het bladeren door die oude boekjes viel mij ook het hoofdstuk op dat over de huwelijksaankondigingen ging. Omdat ik een paar oude kaartjes in mijn bezit heb nu maar een verhaaltje daarover. Trouwen ging toen ook wel een beetje anders dan nu. Om te beginnen met de aankondiging: een trouwkaartje uit die tijd is heel klein. Deze onderstaande bijvoorbeeld van Tijs Jansma en Wytske van der Meulen is weliswaar mooi, maar meet 8 bij 5 cm, formaat visitekaartje.
Er wordt op het kaartje gesproken over de ‘eerste afkondiging….’, 21 april 1872.
Wat betekende dat?
Het had te maken met de huwelijksaangifte, het ‘in ondertrouw gaan”.Tegenwoordig mag je die actie zelfs digitaal doen en kun je je voorgenomen huwelijk via het internet melden. Ook rond 1870 had dat qua gebeurtenis weinig om het lijf, maar toch meer dan nu. De avond er vóór moest je de huwelijksaankondiging verzenden. Dan ging het stel samen naar het gemeentehuis, bij thuiskomst was het huis versierd met bloemen en was er een feestelijke bijeenkomst met de familie, vaak met een etentje. En werden dan cadeaus gegeven. Vanaf dat moment gingen de z.g. `bruidsdagen´ in, dat duurde in de regel zo’n twee weken. Meestal werd ergens in die dagen een foto gemaakt van het paar, als het daar geld voor had, bijna nooit op de trouwdag zélf, maar de trouwkleding werd er wél voor aangetrokken. Als je je huwelijksvoornemen bekend had gemaakt gaf dat de gemeenteambtenaren de mogelijkheid om te controleren of er bezwaren zouden kunnen bestaan tegen het huwelijk. Bij bezwaren moet je denken aan leeftijdscriterium, verwantschap of een eerder huwelijk met iemand anders. Die bezwaren zijn nu ook digitaal te checken maar in de 19 e eeuw moest er twee maal een afkondiging aan vooraf zijn gegaan: je voorgenomen huwelijk werd afgeroepen van het bordes van het gemeentehuis op twee achtereenvolgende zondagmiddagen volgend op je aangifte. Dat gaf mensen de kans hun eventuele bezwaren kenbaar te maken.
Het huwelijk van Tijs en Wytske vond plaats 6 mei 1872 waardoor het net de verplichte 14 dagen had gehaald na de aankondiging. Dat is een wel véél kortere periode dan men nu gewend is. Begeleiders van huwelijksfeesten nu (alleen dát al….) geven een echtpaar de suggestie om een half jaar van te voren een s.t.d. te sturen: een “safe the date”, zodat mensen de datum vast kunnen blokkeren in hun agenda. De daadwerkelijke trouwkaarten worden 6 tot 8 weken voor de heugelijke datum verstuurd en daarin staan alle details over de inhoud van de dag. Er zijn handige “planningtools” met tips voor het draaiboek, de gastenlijst, de ceremoniemeester, de cadeaus etc.
Het gaat een groot feest worden……
Dat grote feest was in de 19 e eeuw lang niet altijd aan de orde. De ´receptie´ was in die tijd niet op de huwelijksdag zelf, maar de laatste zondag daarvóór. In het begin van de 20 e eeuw werd het verplaatst naar de laatste zaterdag er voor. Cadeaus aan het bruidspaar konden tot en met de dag van de receptie worden gegeven, het werd gezien als onbeleefd als er na de receptie nog cadeaus werden gestuurd.
Het was altijd een ´staande receptie´ en men bleef maar kort. Er werden kleine glaasjes Hipocras (een gekruide zoete wijn) en Port aangeboden aan de bezoekers, maar zeker de dames werden geacht die af te slaan. Zij nemen alleen de rondgedeelde bruidsuikers aan.
Als je even je gezicht had laten zien en het bruidspaar had begroet moest je in principe weer vertrekken om ruimte te maken voor andere gasten. Weinig ruchtbaarheid geven aan het huwelijk had ook vaak te maken met het feit dat de bruid in kwestie al zwanger was.
Tot zover Josefien Sjoerds: bedankt!
En dan nog even terug naar het kaartje van Tijs en Wytske. Dit echtpaar krijgt 11 kinderen, 8 zonen en drie dochters. In het jaar 1882 krijgt Wytske er zelfs 2, één in januari en één in december! Vader Tijs overlijdt onverwacht op 55 jarige leeftijd, in juli 1904. Zijn jongste zoon is dan 11 jaar en in datzelfde jaar trouwt zijn oudste zoon, Sjoerd, die dan dertig is. Hij is de eerste van de kinderen die gaat trouwen, maar vanaf dat moment trouwt er bijna ieder jaar één. De meeste van de kinderen wonen dan al niet meer thuis maar ín of bij de landbouwbedrijven waar ze werkzaam zijn. Tussen 1905 en 1915 vertrekken beurtelings 6 van de kinderen met 6 van de kleinkinderen naar de Verenigde Staten om daar definitief te blijven.
Wytske zou het vertrek van haar (klein)kinderen vreselijk hebben gevonden. De kleinkinderen die daar geboren worden zal Wytske nooit zien. Zij overlijdt in 1918.
