Hoofdstuk 27. De Afgescheidenen in Pella, Iowa.
Veel Friezen, vooral de Afgescheidenen van de Nederlandse Hervormde Kerk, hebben een nieuwe gemeente gesticht in het Amerikaanse Pella in de staat Iowa.
De genoemde mensen behoren niet tot de Jansma familie maar wie nieuwsgierig is naar andere families die de oversteek ook maakten en hoe het hen verging, kan dit met interesse lezen.
Okke 14-9-2012
"Hoi Sytie,
In skoft lyn socht ik ek wat oer de Fryske Emigraasje en mooglike famylje ferbiningen ensa.
Hawar, hjir binne dan in pear stikjes oer myn syktocht ensa. Klaas Henstra et al in moaie bydrage makke oer de emigraasje fan de 18 de ieuw. hast net le leauwen hoefolle minsken fuortgien binne en foaral yn doarpen sa as Garyp. De measten wienen Christelijk Gereformeerd en minsken sa as Tjsibbe Gearts van der Meulen ut Burgum ha der ek nog in protte jild ut makke. Sjoch mar ris. Ek in moai ferhaal yn de LC fan 24 Des. 2010 oer Wouter Hoogland en syn lykkisten fabryk in Burgum. Hij hat ek in broer Okke fertelde hij us Klas okkerdeis. Klas wist ek fan niks fansels want al myn sibbels binne hielendal net yn famylje saken ynteressearre. Se frege my dus ek hoe dat wie ensa – har ek mar utlein dat it fan Tiete Okkes Bosgra kaam en nijsgjirrich ek dat dat dizze Wouter syn beppe Folkje Bosrga wie.
Jawis ju Folkje Tietes Bosgra – numer 15 fan dyn list ut it poezie album fan dyn Beppe Jantsje Tysses Jansma. Sa ha wy oeral ferbiningen of degrees of separation. Folle leafs fan us dan mar wer tink", Okke.
Kor Postma uit Damwoude schrijft:
…’Ook dit gezin (Familie Slot en de Haan) vertrekt uit Driesum van de gemeente Dantumadeel naar Amerika. Vader Jacob en moeder Maaike met de 3 kinderen Jan, Hendrik en Beitske. Onder leiding van Ds. H. P. Scholte gaan ook zij aan boord van de Pieter Floris in 1847 en zetten koers naar de Verenigde Staten van Amerika. Onder hen waren vele Afgescheidenen, zij hadden zich in 1834 los gemaakt van de Nederlands Hervormde Kerk. Ze werden door de overheid veel tegengewerkt en hun kerk (later de Gereformeerden) werd niet van rijkswege erkend.
Men hield vaak samenkomsten in particuliere woningen totdat dit door de overheid werd verboden op grond van artikel 94 van het toen nog geldende Wetboek van Strafrecht. De overheid was bang dat dergelijke samenkomsten de openbare orde zou verstoren en daarom werden er geregeld forse geldboetes opgelegd wanneer er meer dan 20 personen waren samen gekomen. Door de Afscheiding werden velen vervolgd door de eigen Nederlands Hervormde kerk, en werden zelfs saboteurs genoemd. Op de vlucht voor geldboetes en gevangenisstraf vluchtten vele Friezen naar het grote en vrije land van dromen en wensen. Ze stichtten samen met vele andere Friezen het plaatsje Pella (Iowa)gelegen tussen de Des Moines en Skunk rivier. Pella betekende plaats voor de vluchtelingen en bij de ingang van het nieuwe dorpje werd een gedenkteken geplaatst met de woorden: In Deo Spes Nostra et Refugium. Dit betekende dat de inwoners hun hoop en toevlucht zochten bij God.
W. was timmerman van beroep volgens de passagierslijst van het schip de Pieter Floris waarop dit gezin in 1847 Friesland vaarwel zegt. Verbetering van de maatschappelijke positie, godsdienstige redenen, wangedrag of om zich misschien van een schuldeiser te ontdoen we weten het niet maar W,. zijn vrouw J. wagen de gok en reizen mee in het gezelschap van Ds. H. P. Scholte. Hartverscheurend moet het afscheid veelal zijn geweest in Rotterdam en Amsterdam getuige de vele verhalen. Velen zouden nooit meer terug komen en lieten ouders, broers en zusters voor altijd achter. Sommige moeders hadden hun zonen zo vastgeklampt dat ze moesten worden losgetrokken om hun reis te vervolgen. Gebroken harten bleven achter en gebroken harten gingen verder naar het land waar zoveel over was geschreven. De hoop op een nieuwe toekomst karakteriseerde de geest van de vele pelgrims die later Pella zouden stichten. Aan boord werden dagelijks samenkomsten gehouden die voornamelijk bestond uit het zingen van bekende psalmen.
De schepen waren veelal smerig maar de Friese emigranten stonden bekend dat ze lang voordat ze de kust van Baltimore, Maryland, hadden bereikt de vertrekken waarin ze verbleven opgeruimd en schoon hadden gemaakt. Bij de gezondheidsdienst in Baltimore waren ze er zo van onder de indruk dat ze bijna zomaar door mochten lopen zonder de gebruikelijke inspecties. De kapiteins van verschillende schepen verkondigden dat ze zelden zulke correcte en netjes gedragende mensen de Atlantische oceaan hadden overgebracht dan de Friezen. Aan boord sliepen de vrouwen en kinderen gescheiden van de mannelijke passagiers, hoewel de gezinnen ervoor mochten kiezen bij elkaar te blijven. Hoewel er op elke stoomboot een bekwaam arts aanwezig was kon men niet voorkomen dat er volwassenen en kinderen stierven. Ook vrouw J. overleed tijdens de zeereis in 1847 en W. en de 3 kinderen stonden er alleen voor. Ds. H. P. Scholte schreef dat de overledenen als Christenen stierven wetende dat de dood hun overwinning was.
Door de komst van de Spoorwegen in Pella in 1866 waren de prijzen van (bouw) grond in de nabije omgeving tot het tienvoudige gestegen zodat er onderzoek werd verricht om een eventuele tweede kolonie te stichten. Diverse comite´s werden opgericht en er werden plannen gemaakt voor een eventuele permanente verhuizing naar een andere staat. Texas, Nebraska, Kansas en Oregon werden bezocht maar allen kwamen berooid en met dezelfde conclusie terug. Iowa is en blijft de beste staat om in te wonen en te werken. Totdat er in juni 1869 een kleine groep personen op onderzoek uitgaat om in het Noord-Westen van Iowa een tweede kolonie te stichten. Ze laten hun oog vallen op Sioux County, nabij de Sioux rivier, waar een klein aantal pioniers zich reeds had gevestigd. Een schitterende prairie met een overdaad aan natuurschoon. Ze waren unaniem en zo onder de indruk dat er niet aan werd getwijfeld om zich daar met hun gezinnen te vestigen. In Sioux City worden alle vereiste papieren in orde gebracht zodat alles legaal wordt vastgelegd. Begin september 1869 vertrekt een groep van 75 personen met 18 huifkarren nogmaals af naar Sioux County. Men verblijft er ruim 3 weken om te zien of dit gebied daadwerkelijk dé plaats is om met hun gezinnen naar toe te trekken. Na afloop is men het er unaniem over eens dat dit gebied het nieuwe Holland moet worden.
In april en mei 1870 vertrekken ruim 64 huishoudingen uit Pella, Marion Co, waaronder W. en zijn gezin onder leiding van de Friese onderwijzer naar Sioux County om daar de tweede kolonie te stichten.
Na de eerste ontberingen die bij het stichten van een nieuwe kolonie nou eenmaal horen, groeit de dochterkolonie van Pella uit tot één van de welvarendste gebieden in de Verenigde Staten van Amerika. Sprinkhanenplagen, prairiebranden, vee-sterfte en een overvloed aan regens en stormen in de eerste jaren werden dapper doorstaan. De eerste kerk die men er stichtte was van de Gereformeerde Gemeente.
Grote blijdschap was er bij het gezin van W. in 1849 toen hij zijn vader en zijn moeder weer in de armen kon sluiten. Zij waren in mei 1849 naar Hamburg vertrokken om daar onder leiding van de welgestelde Friese familie van Worp van Peyma aan boord te gaan voor de bootreis naar New-York…’
…’Het is waarschijnlijk dat hun namen in Amerika zo zijn verandert dat verder onderzoek helaas geen verdere informatie heeft opgeleverd. Ook de achternamen op de passagierslijsten klopten vaak lang niet met de namen die later werden gebruikt bij de verschillende volkstellingen in Amerika’…
...'My scil in oare sinne daegje
In nije striid brekt for my oan;
Yet tsjuster is de dei fen moarn,
Mardy hwet wol, moat ek hwet waegje.
Hjir bloeit myn lok net maer; de takomst winkt sa go
Farwol myn heitelan, lan det ik lieuwje,
nou far wol'...
Pieter Jelles Troelstra, 1909.
( Vertaling: voor mij zal een andere zon opkomen, mijn nieuwe strijd breekt aan, nog donker is morgen, ik weet dat ik moedig moet zijn. Hier bloeit mij geen geluk meer en de toekomst wenkt. Vaarwel mijn vaderland, het land dat ik liefheb, vaarwel..)
 | Friezen naar de VS eind 19de Eeuw 'Forjit mij net' Friezen naar de VS eind 19de Eeuw.pdf (5.61MB) |
