Poëzie album Jantje Jansma, vanaf 15 jaar. 

Vanaf 15 jaar hield Jantje een poëzie album bij ('poesie' album zoals wij zeiden), waarin familie en vriendinnen een bekend rijmpje kon schrijven. Waarschijnlijk is ze het boekje belangrijker gaan vinden na de plotselinge dood van haar vader, Jantje was toen 15 jaar, en de emigratieplannen van haar geliefde broers. Om mensen vast te houden en hun aandenken levendig was zo'n poëzie album voor een meisje heel belangrijk.. Ze wilde ook haar verleden nog een tijd vasthouden omdat ze uit Burgum verhuisde..Haar wereld veranderd sterk na het voorjaar van 1905 omdat ze verhuisde naar Reard.

Ik ben heel blij met het boekje wat ik van mijn heit kreeg, omdat ik zoveel met de stamboom van Jantje bezig was...

Okke: 2-6-2012

"Moarn Sytie,
Och myn leave stakker wat hast du it wer drok han mei dat poezie album - prachtig allegearre en ek nog ien yn'f Frysk - unyk yn dy tiid !!!!!!!!
Ik ha der suver trienen yn de eagen fan krigen - de wurden fan ien faldige mar ek djip leauwende minsken ha myn altiten al oanslein.
Troch de jierren ha'k hanskrift wat bestudearre en je kinne sa ek hiel wat ut de ferskillende hanskriften meitsje.
DIT ALBUM MOAT BEWARRE BLIUWE - Ik tink hast dat it thus heart by in TRESOAR ofsa. Dat tink ik Sytie, mar as ik sa'n famylje album hie dan soe en woe ik it ek yn de famylje halde hear".

1.      Wietske Jansma - van der Meulen, haar moeder, 1903. (Ze is 52 jaar). Jantje's  vader werkt nog voor de Bosgra’s, en waarschijnlijk niet in staat om te schrijven in dit album.

2.    Sjoerd Jansma ( 30 jaar); broer, schrijft op  2 Augustus 1903 in Tersoal in het album , notabene op zijn verjaardag.  Hij is nog ongehuwd want hij trouwt in mei 1904 met Hieke.  Waarschijnlijk zijn ze op familiebezoek in Terzool bij Sjoerd. 

3.      Aafke Jansma (23 jaar), zus, schrijft in Poppingawier op  12 Mei 1903 (dinsdag) in het album. Aafke was ongehuwd toen want ze  trouwt in 1907. De familie zal op deze datum in Poppingawier zijn geweest. kennelijk reisden ze toch vrij gemakkelijk naar elkaar toe. 

4.        Jan Jansma (18 jaar), broer.  Op 9 januari 1904 schrijft hij in Burgum in het boekje.

5.      Sikke Jansma 24 augustus 1903 (maandag), broer,  Bergum. Hij is 13 jaar oud als hij schrijft. Misschien hebben Sikke en Douwe het in klad geschreven de dag ervoor, op zondagmiddag.

6.      Douwe Jansma 24 augustus 1903 (maandag)  broer,  Bergum (10 jaar)

7 .      Vriendin Trijntje Zuiderhof uit Oldeboorn op 24 augustus 1903. Ook Trijntje schrijft op dezelfde dag in het boekje als Sikke en Douwe, een maandag. Waarschijnlijk was ze op bezoek en schrijft ze de woonplaats van haar op.

8.      Vriendin T. Moning. Bergum 18 maart 1904

9.      Vriendin Hieke Reitsma

10.      Vriendin A. Starkenburg. Raerd/Rauwerd, 16 maart 1906. Jantje ging verhuizen  naar Raerd in april 1905. Ze kende daar al wel meisjes.

11.      Nicht Welmoed Okkes Jansma, Bergum 3 april 1904. Okke Jansma  (de oudste broer van haar vader) en zijn vrouw Minke, later verhuisd met hun gezin naar St Jacobieparochie. Een van hun jongste kinderen,Welmoed Jansma, was het nichtje van Jantje. Welmoed is geboren 1884, dus 20 jaar. Welmoed is geboren in St Jacobiparochie. Ze trouwt in 1907. Welmoed tekent ‘Bergum’. Haar vader was al overleden, haar moeder leefde nog.

12.      Sietske Douma- de Vries, Bergum 10 maart 1904. 

13.      W. Veenstra. Nicht. Bergum 1904. Okke: 'dat moat seker Welmoed Veenstra west, dochter fan Thys Veenstra en Trijntje Sjoerds Jansma ( it wienen nicht en neef)".  Welmoed is geboren in 1884, ongehuwd gebleven en tijdens het schrijven 20 jaar. Onderaan de pagina een stukje over Welmoed Veenstra. 

14.      Vriendin E.M. Bosgra. Bergum 6 augustus 1903. Okke: 'dat wie Elisabeth Margaretha Bosgra". 

15.      vriendin Folkje. Bergum 27 oktober 1903.  Okke:  "Folkje Bosgra - Folkje en Elisabeth wienen susters en dochters fan Tiete Okkes Bosgra en Elisabeth Smith  - Tiete wie beamekweker yn Burgum". 

Haar naam wordt ook genoemd in  hoofdstuk "De Afgescheidenen in Pella Iowa". 

16.      Tante Welmoed de Boer, geen nichtje zoals ik eerst dacht, Bergum 30 november 1904. (72 jaar.) Jantje's haar vader is net gestorven in juli 1904. Jantje en haar mem woonden nog in Bergum. Tante Welmoed is de stiefdochter van haar pake Sjoerd Jansma. Okke:

"Welmoed de Boer wie in Tante fan Jantje Jansma - ek wol wat meimakke en oan har skriuwen kinst ek wol sjen dat se al op jierren wie ( berne yn Burgum 31 Maaie, 1832 ) - earst trouwt west mei Wiebe Edzes van der Meulen en op 59 jier as veehoudster wer trouwt mei Jan Broos ( 55 jier en widdowman fan Renske Lautenbach). Jan Broos wie bakker". 

17.      E. Bottema, 2 januari 1912, Rauwert/Raerd.  Okke: 'Elizabeth Ankje Bottema".

18.  Vriendin Anne .., schrijft 3 november 1904, Bergum. Jantje's vader was 4 maand geleden overleden. 

19.      Vriendin Geeske Stelwagen, schrijft 5 april 1904 , Bergum

20.      Vriendin Froukje Douma, schrijft 6 maart 1904, Bergum

21.      Nicht HA vd Hoek, Rauwerd/Raerd 6 augustus 1903.). Dit is Hylkje Aafke van der Hoek, haar ouders zijn Jantje van der Meulen en Doeke van der Hoek de smid uit Raerd. Haar moeder Jantje van der Meulen en een zuster van Wytske van der Meulen; Jantje haar moeder. Hylkje is haar nichtje en evenoud als Jantje. Ze woonden in Raerd waar ze een smederij hadden. In maart 1905 overleed de smid Doeke waarna er boelgoed kwam en het gezin verhuisde naar Skarnegoutum. Ten tijde van het schrijven was Hylkje ook 16 jaar.

22.      Vriendin Tjamkje Bottema. Schrijft 8 februari 1912 met plaatsnaam Dille.  Jantje is 24 jaar. De Dille is streek ten zuiden van Oosterwierum en de verbindingweg naar Raerd. Jantje's moeder Wytske stond op het punt te verhuizen naar Oosterwierum op 12 mei 1912. Bij oude foto’s van Easterwierum is een logement bij De Dille van de familie Bottema. 

23.      Vriendin Trijntje Bottema, schrijft 10 februari 1912. Plaatsnaam Dille. Het derde familielid Bottema die in het boekje schrijft. Jantje is 24 jaar. Het zou kunnen dat Jantje gewerkt heeft bij de familie Bottema aan de Dille wei. 

24.      Jantje de Boer. Schrijft 14 februari 1912, Rauwerd/Raerd. 

25.      J.van der Hem, schrijft 3 februari 1913, Rauwerd/Raerd.  Vlak voor Jantjes’ huwelijk, mei 1913. Douwe werkte bij M. van der Hem, Raerd 47/ Mantum rond 1914 en Jantje heeft er ook gewerkt. Het was een grote boerenfamilie waar Jantje op de kinderen paste. 

26.      Trijntje Vleer, 16 februari 1914 Tersoal. Jantsje is 25 jaar. Ze woonden in Tersoal ; Jantje was getrouwd in mei 191. Mei 1914 wordt kleine Anne Huisman geboren. Trijntje Vleer is dan 45 jaar en zij werd geboren 1869 in Boornbergum ( Smallingerland), ze was 12 mei 1890 ingeschreven als dienstmeid in Rauwerderhem, kwam vanuit werk uit Poppingawier. (vader Auke Vleer, 1833 Boornbergum). Misschien een buurvrouw of een baakster. 

27.      Jantje Punter, Tersoal 2 augustus 1914. Jantje is net 3 maand geleden bevallen van de eerste zoon.  Jantje Punter, dochter van Jan en Antje Bakker, geboren 1901 (13 jaar??)Nederlands hervormd later dienstbode. Hoogstwaarschijnlijk  een Punter familie die Luite Huisman kenden van de vervening en zijn ouders. De Punters kwamen uit de Stellingwerven. Deze Jantje schrijft mooi in het Fries.

28.      Dirkje Bakker, schrijft 9 februari 1917

29.      Vriendin Wietske Bakker, Bergum 18 maart 1904

30. Vriendin Jacoba Bosgra, 22 maart 1904, Bergum. Okke: "Jacoba Bosgra dochter fan Gerrit Annes Bosgra en Aaltje Sietzema - Jacoba stjert oan de Spaanske griep op 11 Aug 1907 yn Burgum op 1 oere yn de neimiddei". 

31.      Meisje Trienke de Leeuw, volgens mij geen familie al ook geen beppe van haar. Terwispel 233. Jantje had in het album nog een bladzijde leeg en dit meisje schreef daarin toen Jantje al lang en breed zelf beppe was. 

32.      Okke Jansma, broer, schrijft op 29 januari 1905 in  Akkrum. Hij werkt als arbeider in Oldeboorn.  Okke komt 1 oktober 1905 aan in New York. Okke kan tijdelijk ook in Akkrum hebben gewerkt in januari 1905.

33.      Jelmer  Jansma, broer, Oldeboorn  schrijft op 24 augustus 1903. De familie was zeker allemaal bij elkaar, omdat er meer op 24 augustus in 1903 bij elkaar waren. Jammer dat Jantje's vader, toen hij nog leefde, niet in het album schreef. Op 31 augustus was in die tijd Koninginnedag (Wilhelmina). 

34. Vriendin M. de Boer, Bergum 24 februari 1904.

Okke 18-6-2012

"Ik ha de skriuwers list fan Jantsje’s poezie album hast klear mar der binne 3 dyt tige swier binne en it sil net meifalle om no ut te finen wa dat bo wier west ha kinne.
Jantje de Boer fan Rauwerd en Dirkje Bakker fan 1917 ( wit ek net wert dat west ha kint) en Jantje Punter binne net mei sekerheid te finen en dat leit him ek, yn part oer in gebrek fan gemeente
gegevens en ik tink dat guon fan dy 3 fammen ut oare gemeentes weikaam binne.
Punter is ek net in Fryske namme en sil wol ut in feanders famylje komme tink en oarspronkelik ut Oerisel".

Okke: 'de boppe neamde skriuwsters hie ik al rillegau utpluze mar der lesten sille wat langer tiid nimme want de folle nammen binne net delset en der steane ek folkoeksen froulju yn dyt de namme fan harren man bruke - foaral neidat Jantje trouwt is ensa'.

Okke 29-5-2012:

"Ik ha dyn Dagboek ek mei grut niget lezen - in pear foutsjes fun en dy sil ik yn de takomme wiken wol oanstipje.

Der sitte wol famylje tusken sa as W. Veenstra - dat moat seker Welmoed Veenstra west, dochter fan Thys Veenstra en Trijntje Sjoerds Jansma ( it wienen nicht en neef). Thys wie de soan fan Hendrik Egberts Veenstra en Trijntje Tyses Jansma.

Trijntje Sjoerds Jansma wie de dochter fan Sjoerd Tyses Jansma en Maaike Douwes Wadman.

Welmoed is nea trouwt en ik ha nog in moaie alde foto fan 1920 mei Tys, Trijntje, Welmoed ensf. mei buorlju oan de Legewei yn Burgum.

Thys en Trijn hienen it kroegje "de Ster" oan de Legewei wert ik ek nog in alde foto fan ha en ek fan it Rea Hert it cafe fan Wietske van der Meulen har broer.

Ik bin der hast fan oerstjuge dat Welmoed de Boer al op jierren wie en gjin nicht dus". 

Het logement aan De Dille bij Oosterwierum waar de familie Bottema woonde in 1914. Waarschijnlijk heeft Jantje hier ook gewerkt. 

Okke 8-7-2012

'Ik heb de laatste paar weken echt niet veel gedaan aan stamboom enz.
De namen die in je beppe Jantje’s poezie staan hebben me wat aangetrokken.
Sommige handschriften zijn ook erg interessant en je kan daar ook heel wat uit opmerken.
Sommig tonen een extroverte en oplichtende aard aan, anderen weer dat ze oud en wat gebrekkig zijn geworden, aarzelend schrijven van jonge meisjes en ja zo veel meer.
Ik heb nu van de 34 namen 32 gevonden en bewezen dat de genoemde persoon inderdaad correct was.
Een trok mijn aandacht, het handschrift was verstorend volgens mij en heb het ook aan een psychiater vriend van me aan Deakin laten zien en die zei ook dat het niet goed zat met deze jonge vrouw
18. Anne ---- schrijft niet 4 maar 8 Nov. 1904 in Bergum.
Anne is eigenlijk een mannen naam he maar de Friezen hebben de gewoonte om van een Anna of een Antje die naam om te zetten in Anne – dat gebeurde toen en nu ook nog.
De naam Anne Riemersma is dus eigenlijk dan Anna of Antje en de naam Antje werd, in Friesland althans veel meer gebruikt dan Anna.
Tresoar bewees ook dat er in T’deel tussen 1840 en 1900 geen Anna Riemersmas geboren werden, maar wel 6 Antjes tussen 1861 en 1892, waarvan er maar een beppe had gehad die ook Antje heette of een voorouder met de naam Antje.
Een van de 6 Antjes stierf heel vroeg, anderen woonden in Suameer, Oostermeer en Suawoude dus werden ook uitgeschakeld.
De bewuste Antje R. van het album : geboren te Bergum 24 Juli 1880 – Akte A217, dochter van Folkert Pieters Riemersma ( 33 jaar en landbouwer in Bergum) en Elisabeth Rypkes Paulusma.
Op 28 Nov.1882 ( akte A 348) krijgt Antje nog een zusje in Bergum – Sytske.
Sytske zou later op 6 Mei 1905 trouwen in Bergum( akte A19) met Anne Pieters van der Glas ( 27 jaar, huisschilder in Oostermeer)
Folkert en Lijsbert verhuizen naar Garijp als boer waar Folkert sterft op 14 Juli 1886 ( oud 39 jaar), Lijsbert, als boerin gaat alleen verder met het bedrijf en Lijsbert sterft op 21 Juni 1892 in Garijp oud 43 jaar.
Antje verliest dus haar vader toen ze pas 6 jaat oud was en haar moeder als 12 jaar oud kind – heel erg voor een gevoelig kind.
Antje gaat weer naar Bergum terug en gaat, met haar zus bij familie in.
Ik weet niet wat er allemaal gebeurd is met Antje en ook Sytske, alhoewel Sytske als dienstmeisje naar Leeuwarden is gegaan.
Dan zien we dat Antje Folkerts Riemersma overlijdt op 18 Feb. 1906 ( 25 jaar oud en ongehuwd) in Dennenoord te Zuidlaren ( zie akte A 50 hieronder).
Dennenoord – de psychiatrische inrichting die nu nog bestaat werd in de 1890’er jaren opgericht – Vereniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen en Zenuwlijders in Nederland.
Dus we mogen wel aannemen dat dit terugtrekkende jonge vrouw met dat bewogen handschrift als een erg verstoorde jonge ( en schijnbaar ook een lieve jonge vrouw, haar hoofdje er niet bij kon houden ) vrouw en dat Dr. Wietze Hingst van Bergum er toen voor heeft gezorgd dat Antje naar Zuidlaren gestuurd werd.
Het instituut Groot Lankum in Franeker was toen nog niet in gebruik – mijn tante Anna ( de oudste zus van mijn vader is daar op 25 Dec.1930 gestorven – knettergek was die stakker en de familie Jansma verkeerde jarenlang in een ontkennings toestand en vertelde iedereen dat hun Antsje aan TBC was overleden.)
Dit gebeuren lag als een donkere schaduw over de familie en brak banden die nooit weer geheeld zijn – he he wat een trieste en rottige boel allemaal.
Er was toen een instituut in Franeker maar ik denk dat de capaciteit te klein was om de behoeftige mensen in Friesland te huizen en dat , om die reden , Antje Riemersma naar Zuidlaren werd gestuurd.
De hele geschiedenis van psychiatrische verzorging in Noord Nederland is interessant hoor en dan had je natuurlijk ook Veenhuizen nog, waar zo veel van die arme stakkers naar toe werden gestuurd.
He, he ik heb verdomme tranen in mijn ogen als ik dit allemaal in woorden zet want de beelden rollen me door de kop van bezoeken naar Zuidlaren en ook Heiloo in Noord Holland waar ik heen fietste om een oom van mijn moeder te bezoeken of een onderwijzer van de Drachster HBS – Monsieus Rietschel, een jood die zijn hele familie was kwijt geraakt in WO 2.
Pracht mens en kwam vaak met me mee naar Suameer voor weekends en leerde me zo veel Frans.
Hij kwam op een dag op school in zijn pyamas en stond voor de klas te viool spelen en de tranen liepen hem langs de wangen'.
Ik heb toen de 16 klasgenoten het lokaal uitgestuurd en bij hem gaan zitten – beide huilend me kaar aankruipend.
Hendrik Feenstra heeft toen het hoofd van de school Drs. Lenstra gehaald en samen hebben we onze lieve en aandachtige leraar in de ambulance naar het Drachster ziekenhuis gebracht.
Drie maanden later zocht ik hem op in Heiloo en hij kende me niet eens meer – zo ver weg was die stakker.
Shit wat was dat een klap voor me en ben daar lang mee bezig geweest
Antje Riemersma had ook een achternicht Antje Paulusma, dr. van Jan Paulusma en Trijntje Annema.
Deze Antje geb. te Bergum 29 Dec. 1899 “krige it ek yn’e holle” en stierf ook in Zuidlaren, 22 jaar oud en ongehuwd, op 24 Maart 1923.
Krige it yn’e holle – een vreemde uitdrukking eigenlijk en als jongetje vroeg ik mem eens wat dat IT betekende – in soarte wjirmke leave dat alles troch mekoar reart yn de holle sei mem.
Zo was dat dus ook en voor die reden werd ik ook net door dat soorte volk aangetrokken en je straft je er zelf ook een beetje mee.
 
Jezus wat in lang verhaal over een lieve jonge schrijfster die zo veel aan haar hoofdje heeft en toch nog zulke medelevende woorden op papier te kan zetten voor haar vriendin Jantje Tysses Jansma die ook pas haar vader heeft verloren – wie beter dan Antje Riemersma.
Het raakt me diep en ja dat na bijna 108 jaren – prachtig dat die woorden bewaard zijn – het enige tangible bewijs dat die stakker, voor zover we althans weten, heeft achtergelaten.
Haar zwager Pieter en zus Sytske hadden een schilderszaak net buiten Oostermeer aan de Zwarte Weg schuin tegenover de grote boederij “ De Grote Hornst” van Ulbe Veenland.
Tjeerd Nicolai ( toen 75 jaar ) haalde daar toen de groene en rode verf vandaan in de zomer van 1947 ( bloedheet) voor het duivenhok dat we samen aan het bouwen waren in de schuur van hem aan het Waltje in Oostermeer.
Ook weer zo’n lief vader( of grootvader ) figuur en iemand die mij ook een liefde voor houtwerk en het slijpen van beitels en schaven geleerd en meegegeven heeft.
Eigenaardig toch dat er zulke verbindingen zijn tussen de mensen van het poezie album van je beppe en de moeder van je vader en de schrijver dezes.
Het heeft ook gebleken dat het de enigste ook niet was.
Later, wanneer weet ik niet, meer en ik ben zo achterop om al je e-mails te beantwoorden leave.
Moast mar wat geduld ha hear.
Tuut en folle leafs fan us hjirre en ek in krupke foar de alde lju". 

Okke 20-11-2012

"Hawar hjir is dan ek de eamel dyt ik juster krigen ha fan in Hinke Hoogland ut Burgum.
Hinke har muoike Folkje Bosgra wie de freondinne fan dyn beppe Jantsje".

Bêste menear Jansma, rju achte Okke,  
Hoewol't ik stikken jonger as jo bin, doar ik it dochs mar oan om jo Okke te neamen. No hoopje ik mar dat jo my dat net kwea ôf nimme!
 
Fan Jelle Hoogland krige ik de fraach om fia de e-mail kontakt mei jo op te nimmen. Wolno, dat doch ik graach.
Ik lies dat jo skreaun hawwe dat jo it Frysk noch goed lêze kinne. Wolno, yn dy taal skriuw ik sels ek it alderleafst! Sadwaande korrespondearje wy no meiinoar yn de Memmetaal.
Wol in bysûnder idee trouwes: jo yn Australië en ik yn Burgum yn Fryslân.
Dochs: wy hawwe ommers deselde Fryske woarteltsjes?
 
Sil ik my earst mar ris eefkes foarstelle?
Myn namme is Hinke Hoogland.
Ik bin 56 jier en ik wenje en wurkje  yn Burgum.

Wouter Hoogland en Folkje Hoogland-Bosgra binne in âldomke en in âldmuoike fan my.
Ik moat jo sizze dat ik se allebeide net kend ha. Folkje wie al stoarn foardat ik berne wie. Doe't Wouter derôf rekke, wie ik eins noch te jong om it te beseffen.

Wouter Hoogland wie ien út it nestje fan Jolle Hoogland en Beeuw van der Meer.
Ien fan Wouter syn bruorren wie Jelle. En hy is myn Pake.
 
Jelle Hoogland troude mei Hinke Weeber. Sy krigen 9 bern. Ien dêrfan is myn Heit. Hy hiet ek Wouter (berne yn 1927 en ferstoarn yn 1991).
 
En sa kinne jo krekt neigean út hokker loatsje fan de stambeam ik weikom!
 
No tuskentroch krekt eefkes wat oars: kin it wêze dat jo yn de simmer fan it jier 2000 werom west ha yn Fryslân? It stiet my sa by. Wa wit hat der wol in artikeltsje yn de krante stien, of sokssawat.
 
Dan gean ik no wer werom nei de Hoogland-Bosgra famylje.
Fan hearren en sizzen wit ik fan ús Heit en Mem en fan Wouter Hoogland syn twadde frou Wietske Jansma it ien en oar oer Folkje Bosgra. Sy wie myn âld-muoike. Ik ha har nea kend, mar it moat in hiele leave frou west ha. Spitich dat se net âld wurden is. Mei myn âldomke Wouter hie sy bern: Zus (Elisabeth Margaretha), Jolle, Okke en noch twa soannen, dy't nei Amerika emigrearre binne. Ien dêrfan hiet Tiete. De oare namme wol my net yn it sin sjitte.
 
Okke wennet yn Burgum.
Ek in dochter fan Jolle (Geeske) wennet yn Burgum.
Geeske sil grif ek it adres fan har omke Okke en har muoike Zus witte.
 No, oant safier woe ik it earst mar dwaan.
Ik hoopje dat it goed mei jim goed oan de oare kant fan de wrâld.

 
Foaral tige hertlike groetnis út Fryslân,
Hinke Hoogland, Burgum.